Het gaat niet door

Graag was ik op Nieuwjaarsdag
het water ingegaan, maar dit frisse initiatief
is alweer van de baan: Nieuwjaarsduik afgelast!
Ambtelijke snertstreek, 30 kilo erwtensoep rest
van dit idee, zet die soep voor het stadhuis,
mensen met een minder thuis weten er
wel weg mee, haast u, want voor je het weet
gooit een ijveraar weer roet in ’t eten.


Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Droom

Soms droom ik nog over

mijn vader die zegt: ‘We gaan,

wees niet bang, wees niet bang.’

In die pikdonkere nacht, steeds

verder weg van ons dorp,

mijn vader en ik.

Een man fluistert: ‘Doorlopen,

schiet op,’ hij wijst naar

een boot verderop.

Heel veel mensen en mijn

vader en ik op die boot

in de pikdonkere nacht.

De golven zijn hoog, mijn vader

houdt mijn hand stevig vast,

het kraakt, gaat tekeer, het is

zo koud, ik ben bang.

Nu wonen we hier, mijn vader

en ik, hier is ons huis, hier mijn

school, hier is het veilig. 

Maar soms droom ik nog van die boot.

Hettie Franken 
Stadsdichter Hengelo 2019 – 2021

Maandag 16 december 2019 wordt de Nationale Naturalisatie dag gevierd. Dit is de dag waarop mensen die tot Nederlander genaturaliseerd worden een officiële verklaring ontvangen waaruit blijkt dat ze Nederlander zijn geworden. 

Stolpersteine

In vrijheid schrijf ik

dit gedicht
huis warm
water uit de kraan
koelkast gevuld
toilet douche bed

Buiten
straten geplaveid
auto's geen tanks
vogels geen kogels
kinderen geen soldaten

Bij het huis
de steen
met messing plaatje
naam geboortedatum
datum van deportatie
plaats en datum
van overlijden

Stolpersteen, struikelsteen
struikelen met hoofd en hart
ik buig om de tekst te kunnen lezen
ik buig, in vrijheid

Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Voorgelezen bij concert op 16 november in Kristalkerk voor de aanschaf van Stolpersteine.

Wederom een pleidooi van de stadsdichter

Hebben wij kunstenaars, schrijvers, muzikanten het verkeerde beroep gekozen, hadden we niet beter ambtenaar, of nog beter, wethouder kunnen worden.
Dan hadden we wellicht op uw plek gezeten en in een stadskantoor waar je U tegen zegt. Maandelijks een veilig inkomen en pensioen in het vooruitzicht. Je zou zeggen: eigen schuld, dikke bult. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en wat moet een vrije geest in een stadskantoor. En wat is een stad zonder kunst, muziek, theater, literatuur, poëzie. De bezuinigen hebben er behoorlijk ingehakt. Alles van waarde is weerloos, schreef Lucebert in een van zijn gedichten. Kunst, cultuur en cultureel erfgoed dienen te worden beschermd. Ze geven de stad kleur en tillen haar naar een hoger niveau. Zie de culturele pijlers van onze stad: Schouwburg, Bibliotheek, Metropool. Wat zou Hengelo zijn zonder. Maar wat zouden deze pijlers zijn zonder kunstenaars, muzikanten, schrijvers, theatermakers. Het een kan niet zonder het ander. En op welke pijlers kan überhaupt een kunstenaar nog steunen, nu alle initiatieven worden wegbezuinigd. Ook de stadsdichter.
Een stadsdichter verwoordt en verbeeldt de stad. Vertegenwoordigt haar waar nodig. Brengt poëzie dichterbij de mensen. In Hengelo is een financiële vergoeding voor het werk van de stadsdichter wegbezuinigd. Iets terugdraaien in de ambtenarij is ijzer met handen breken, maar ik breek hier een lans voor een professionele relatie tussen gemeente en stadsdichter: honorering van opdrachten, loon naar werk. Eenvoudig en vanzelfsprekend. Dit was het voor vandaag.

Hettie Franken - Beeldend kunstenaar &  Stadsdichter Hengelo

Politieke markt kunst- en cultuurbeleid november 2019  

Staking bij Stork - lente 1943

Terwijl lente schuilt in knoppen     

en aan de boom nieuw blad, dreunt
zwaar de laars door straten van
de stad, als kogels treffen woorden:
‘Arbeitseinsatz, anmelden!’.

In de fabriek raast één gedachte:
Iemand moet het doen, er hoeft
er maar één te beginnen.

Hamers neergelegd, pompen stilzet, machines zwijgen.

Storkianen maken een vuist, ketelmaker frezer draaier.
Zij pakt de telefoon: Wij staken, geef het door, staken!

Winkels sluiten deuren, melk vloeit
in sloten, hartenbloed van boeren,
iedereen weet: Dit moet gebeuren.

Dan kleurt aarde rood waar vergelding
genadeloos jaagt, doodt, wegvaagt.
Nog altijd rouwen nabestaanden
om nooit gevonden geliefden.

Hoeveel kan een lente dragen,
hoeveel een mens, een stad. 

Maar iemand moest het doen.



Hettie Franken
Stadsdichter 2019 - 2021

Nooit vergeten

Hengelo, 6 oktober 1944

In verwachting van de eerste
ruil ik mijn dienst met een vriendin.
Dan wordt de stad gebombardeerd,
geraakt in ’t hart, burgers
komen om, ook die vriendin.

Had ik gewerkt, had zij geleefd,
mijn kind was nooit geboren,
nog altijd is er dit gevoel.

Afghanistan, 18 april 2008

Ik deed gewoon mijn werk, mensen
helpen, wapens opsporen, ’t was mooi,
liep gesmeerd, tot die knal.

De kernbom doodde twee van mijn
kameraden, ik verloor mijn benen.
Maar in mijn dromen loop ik nog.

Hengelo, 6 oktober 2019

Wederopbouw, vooruitkijken. 

Terugkijken, stilstaan bij slachtoffers.

Ze hebben namen: Tim, Suzanne, 

Dennis, Mark, Toninho, Jaaike, 

Ze hebben namen, noem ze

niet vergeten, nooit vergeten.


Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo, 2019 - 2021

Geschreven n.a.v. de bombardementen op Hengelo, 6 en 7 oktober 1946.

Buigzaam

Riet buigt mee, wiegt

heen weer, deint, haakt in,
voor achter links rechts,
beweegt mee, zoals
eenden meebewegen, zich
naar golfjes voegen.

Ga tegen stroom in, met
stroom mee, drijven, staren
naar wolken, laten gaan.

Vandaag meebewegen,
van die dagen als deze,
buigzaam, schaars.


Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

September 2019

Taal

De paden op, de lanen in

Illustratie: Hettie Franken

voorwaarts met flinke pas,
vizier op scherp, mijn stad ze wacht
en in de kroeg het glas, kweel
een vers, spuw mijn gal, hier
past geen zwanenzang, taal is er
in overvloed en dichten geeft
de burger moed, het is een 

zegen voor 't gestel, verlicht
de donkere geest, verluchtigt
een gebutste ziel, troost, maakt
nijdig en ontroert, wekt
gezonde eetlust op en dorst
het allermeest, zo ga ik voort
met flinke pas, dichten
past me als een jas

Stadgenoten, stadsbestuurders,
verkeert u in de waan dat 

dichten niets van doen heeft 

met uw dagelijks bestaan, 

wees eens mijn kompaan,
dan dichten we voor twee
dan drinken we voor twee

Komaan, vooruit, wees niet
bevreesd, poëzie is om u heen,

het is de beek, het voetbalveld,
die lang verloren liefde, al teistert
Schraalhans deze stad en dreigt
de guillotine, in taal mag niet
gesneden, ze is van ons allemaal.

Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo
2019 - 2021

Dit gedicht is gepubliceerd in Tubantia, 3 september 2019

Bibliotheek Hengelo 100 jaar

Gedicht geschreven in opdracht van Bibliotheek Hengelo, ter ere van hun 100 jarig jubileum.

Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo
2019 - 2021

September 2019

Overkant

Zomer aan de overkant, 

vergeten land van meesterschilders,

wolkenluchten, Hollands licht,
je kunt er stilte horen en verderop de zee.

Hier dringt hitte door muren,
blaast airco valse lucht,
hier geen einder, wil je
ver kijken stuit je op steen.

Hier is waar ik woon,

in een stad als zovele, 

waar erfgoed het aflegt

tegen bouwdrift, cultuur
versteent, de bestuurder
zich niet meer verwondert 

maar gebakken lucht najaagt.

Hier had ook daar kunnen zijn,
waar het groener is.

Het is er altijd groener.

In schraalheid zoeken
woorden hun weg.

Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Dit gedicht is gepubliceerd in Tubantia d.d. 31 juli 2019

Maasvlakte

Hier waait zilte lucht

kan men ver kijken

over dijken fietsen

geur opsnuiven

Olie duinroos hier gaan

natuur en industrie

hand in hand

Maasvlakte 

Zeearmen pijlers bruggen 

Nietig mens

in groots landschap

Onderweg naar het onbekende 

onderweg weet niet waarheen

De veerman

zwijgt in alle talen

Hettie Franken

Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Juli 2019

Geluk

Vandaag gloort geluk.

Vijver op temperatuur,
kopzorg ebt weg tussen 

eend en kroos.

Stad krijgt glans, spoor van cortenstaal 

meandert door straten, kruist pleinen, 

voor de kerk bankjes van plezier, bloem, groen.

Het terras lonkt, ga er voorbij,

over het marktplein, 

langs het prachtstation naar 

het Bernhardplantsoen.

Geboren getogen stadsmens,
bakker naast de deur
Hema op de hoek,
ontmoet vandaag bomen.

Dichter bij bomen,
groots, mooi, bomen. 
En adders onder ’t gras.
Wat zou een dichter zijn zonder.

© Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Tekening: Hettie Franken

Freule van de Nacht

Freule van de Nacht wacht
tot lantaarns branden, als
de klok twaalf slaat doet zij
haar ronde door de stad,
schoonheid hoog in 't vaandel.

Freule van de Nacht, bonte dos 

en goed gemutst, groet nachtbrakers 

en bon vivant, troost desperado's

die de weg kwijt zijn.

Fluistert gedichten in uw oor, 

over geluk, Utopia, 

houdt Mooispreekuur.

Maar is er onrecht in het spel dan wordt

de kalme Freule fel en maakt zich sterk.

De Freule weet krek hoe het werkt, 

soms is het kroeg en dan weer kerk.

Freule van de Nacht wacht
tot lantarens doven, dan gaat ze
weer naar huis., maar voor ze

zich te ruste legt, broedt ze op
een prachtig plan, voor stad en Jan en 
alleman, pas dan gaat ze naar boven.

© Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Marijke Agterbosch, Nachtburgemeester / Freule van de Nacht, zet zich vol enthousiasme en onvermoeibaar in voor de stad. 

Kan vriezen, kan pleidooien

Strijdbaar, messen geslepen

gedicht op scherp, dit ambt dient gered.

Stadsgezel, stadsgesel, stadsdichter 

in politieke arena met rad van fortuin.

B&W, ambtenaren, toehoorders

luisteren, applaudisseren, het is

genoeglijk, er is pauze en koffie.

Vierendertig ijveraars pleiten,

orkesten, korpsen, koren

kunstenaars, verenigingen,

Smaakmakers van de stad,

krenten in de pap.

Vrouw zoekt schuur voor jeugdige 

gangmakers die wagens bouwen.

Carnaval, hoe eenvoudig kan het zijn.

't Gaat niet om miljoenen voor

grootse zaken, het is klein. 

Een bescheiden hand is gauw gevuld,

Gaat uw duim omhoog of omlaag.

stadsdichter, een zegening of plaag.

We gaan het zien, voor nu: alaaf!

Tekening: Hettie Franken

Kater

Weet je wat vroeger thuis zo onuitstaanbaar was?

Als opgewonden standje wilde ik gehoord, maar

de bal werd steevast teruggekaatst:

Verbeter de wereld maar begin bij jezelf.

Maakte ik stampij: Je kunt zo de markt op.

Schreeuwde ik het uit sloot men ramen en deuren:

Denk aan de buren! Het ging van kift naar kater.

Laatste, bij de uitzending van Hengeloos Peil

dacht ik hieraan terug, toen kwartiermaker, 

wethouders en andere gasten aan tafel debatteerden

over het marktplein 

over een Hijschgebouw

over grotemensenzaken

over miljoenen.

Bos op het Plein, het groene legioen, 

pleiters voor meer bomen en minder

steen, was niet genodigd aan de dis en

vroegen ze het woord dan werd het ze ontnomen:
Verbeter de wereld, maar niet hier.

Gemiste kans. Met alle spelers in het veld
krijg je een fair debat, zet je spelers buiten spel

dan rest voor hen en het publiek geheid een kater.

© Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Tekening: Hettie Franken

Vrijheid

                   

Lintjesregen 2019

U krijgt vandaag een lintje als
koninklijk gebaar, maar hoe 

kregen uw fans dit voor elkaar? 

1e ronde, de lintjesambtenaar legt u langs

de meetlat, weegt u op de balans of u gewicht 

genoeg heeft voor een lintjesslagingskans.

Bent u te licht bevonden, het eindigt voor u ’t weet. 

Bent u echter lofwaardig rolt u door naar ronde 2, 

het lintjesvoorstelformulier, gaat naar 

de burgemeester, ronde 3, heeft deze goeie zin

stoomt u lekker door naar de Commissaris 

van de Koning, ronde 4. 

De 5e ronde is ‘t Kapittel voor Civiele Orden, 

zijn ze bijdehand rolt u naar ronde 6, de Minister 

die het aangaat is voor zessen klaar dus vlug

naar ronde 7, het Koninklijk Besluit. 

Zijne Majesteit ondertekent en dit telt, eindelijk, 

ja, eindelijk bent u een lintjesregenheld. 

U mag het lintje weigeren bij lintjesnijd of -vrees, 

maar u viert liever feest. Voor alle helden een driewerf:

Hoera hoera hoera !

© Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Nu ik

Mag ik nu ook iets zeggen als plein, mij

is niets gevraagd, steen en been wordt er

geklaagd, saai, grijs, niets te beleven.

Beren besteld, rare snuiters, groots spektakel

mensen roepen nee toch, nee!

Ik zie blije kinderen met reuzenknuffels

Ja, ’t is waar, als ik wil floreren moet er

iets gebeuren, heb er de pest over in dat men 

mij negeert op weg naar het café om de hoek.

Van ’t laatste fust krijg ik niets mee, 

maar het snode plan van tekentafelheren 

maakt me bang.

Het Hijschgebouw moet herrijzen, dit

dit trotse erfgoed werd onlangs nog gesloopt.

Vanwaar deze schijnvertoning, staat hier

belang wel boven de partijen? 

’t Is maar een kamer, sust de kwartiermaker 

maar goedgebekte Hengeloërs maak je niets wijs

en ik krijg het Spaans benauwd dat ik word

volgestouwd met staal en steen.

Ik wil groen, een paviljoen voor muziek, hooggeacht publiek,

konijnen uit hoge hoeden tussen bomen en planten met

vreemde namen, terrassen waar men z'n laatste geld verbrast.

Een fijn plein, pretplein, vet plein, we gaan nog niet 

naar huis plein, een houd er de moed maar in plein...

© Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021

Tekening: Hettie Franken

STAD

In het najaar van 2017 werden vier Hengelose kunstenaars uitgenodigd door de afdeling Stedebouw voor de nieuwe inrichting van de Enschedesestraat. Men vroeg ideeen aan te leveren. Pier van Dijk bracht teksten in voor de nieuw aan te leggen cortenstalen goten. Guus Schildkamp bracht voor de goten 'de boze man' in en ik schreef een gedicht. Alle drie voorstellen werden aangenomen. Mijn gedicht is in cortenstaal gestant en medio maart 2019 geplaatst op de hoek Wemenstraat-Enschedesestraat.


STAD

mag ik u groeten * hier in het centrum van deze werkstad * het hart van Hengelo * metaalstad in Twente * provinciestad in het Oosten * met uitzicht naar vier richtingen * waar mensen gingen, gaan en komen * de oren gespitst * de tongval naar beneden gericht * mag ik u hier groeten * in verschillende talen * verhalen vertellen * mijn verhaal, uw verhaal, ons verhaal * ik - jij - hij - zij - wij - jullie - zij - wij * de geschiedenis niet vergeten * de vraag groter maken * onze kinderen koesteren *
hier de vrijheid vieren * mag ik u groeten




Dit is het laatste gedicht van mij als Stadsdichter van Hengelo. Vanaf 1 april 2019 neemt Hettie Franken het stokje van mij over. Donderdagavond 28 maart 2019 heb ik afscheid genomen tijdens de Boekenballade in Metropool en is Hettie aan het publiek voorgesteld. Hierbij las zij haar eerste stadsgedicht over Hengelo voor. 

Ik wens Hettie veel succes en vooral plezier in haar nieuwe openbare functie. Zelf ga ik de stad verder verkennen als Nachtburgemeester met de naam Freule van de Nacht (2019 tot 2021). Ik hoop in deze periode de stad te verfraaien en bijzondere activiteiten te ondernemen. 

Marijke Agterbosch
Hengelo, 31 maart 2019

Stadsgedicht - Hettie Franken

Hier sta ik dan, dichter van de stad. 

Het kwam me zomaar aangewaaid.

Hengeler Weend, denkt u misschien, kapsones.

Maar ik ken nog niet het klappen van de zweep, 

het dichtersspel leer ik nog spelen. 

Waai een beetje door de stad, 

sta op uw stoep of aan uw graf, schrijf 

een treurdicht op verzoek of hekeldicht

als u dit wenst en wacht het af.

Wat u ziet is buitenkant, de binnenkant is
wisselvallig als het weer, zie de bui al hangen
wanneer taal weerbarstig is, zich niet laat 

vangen in woorden zinnen.

Schrijven schrappen opnieuw beginnen,
op zoek naar 't juiste woord, de juiste

toon, voor dichters is dit heel gewoon.

 

Wat u ziet is buitenkant. Ben ik een dromer, 

charlatan, een wolf in schapenvacht? 

Wellicht eet u straks uit mijn hand, 

laat het u wel bekomen.

© Hettie Franken
Stadsdichter Hengelo 2019 - 2021


Hettie Franken is de komende twee jaar Stadsdichter van Hengelo. Gisteravond nam ze tijdens de Boekenballade het stokje over van Marijke Agterbosch. Deze krant geeft haar stadsgedichten mét tekening van haar hand een podium op deze plek. Vandaag het gedicht dat ze gisteravond in Metropool voordroeg.
Bron: Tubantia 29 maart 2019

SWB en Gildebor vieren feest!

de Hengelose SWB
denkt al vijftig jaar met u mee
van sociaal bedrijf tot regulier
biedt zij 1600 mensen werkplezier

daarbij is integreren een groot goed
SWB geeft werklozen nieuwe levensmoed
als leerbedrijf biedt men kansen op werk
met een eigen inkomen, dat maakt sterk

te beginnen op de instapafdeling in overleg
gevolgd door een aanbeveling en dan op weg
naar Borme, Hof van Twente of in Hengelo
werken in een groep of alleen, zeg maar solo

kiest u voor schoonmaken in het Stadskantoor
met genoeg pauzes tussendoor
of misschien de fietsenstalling bij de Thiemsbrug
daar geeft u burgers hun fiets veilig terug

misschien is werken bij de Post uw grote wens
alleen op de fiets met uw eigen snelheidsgrens
want SWB als sociaal ondernemersbedrijf
biedt mogelijkheden tot werk en tijdverdrijf

Gildebor en SWB horen bij elkaar
beide zijn aan hun medewerkers herkenbaar
van traditioneel bedrijf naar resultaat gericht
bieden zij de toekomst een nieuw gezicht

vanaf deze plek van harte gefeliciteerd
met 50 jaar ervaring is er veel geleerd
hoera voor de medewerkers, directie en bestuur
ga zo door met jullie bijzondere avontuur

Marijke Agterbosch
Stadsdichter Hengelo 2016 - 2018
verlenging 2019.

Sinds 1 januari 2019 staat er wekelijks een interview in het Hengelo's Weekblad met een medewerker bij SWB-Gildebor. Dit (voorheen sociaal werkvoorzienings)-bedrijf bestaat 50 jaar. In dat kader ben ik als stadsdichter gevraagd een gedicht te schrijven. Van 1994 tot het najaar van 2009 was ik hier directie-secretaresse.
zie ook: www.swbmiddentwente.nl/50jaar

Heldin

toen ben ik gaan staan
mijn voeten deden pijn
maar er zit een drang in mij om door te gaan
in bed liggen kan altijd nog

je moet wel een eenling durven zijn
en niet bang voor de nacht
daar is kracht voor nodig
je moet tegen jezelf zeggen: ik kan het

ik werd veertig en kon het
ja, in mijn eentje, zonder hulp
je weet pas hoe sterk je bent
als je daar staat, alleen

als je geen andere keuze hebt
volg dan je hart, je vrouwenhart
wees vol vertrouwen en sterk
zo sterk als het licht kan dragen

de show must go on
flierefluiten kan altijd nog
waarom jij er bent?
kijk in de spiegel, kijk!

je bent vrouw
een vreemde vogel met veerkracht

Vrijdag 8 maart 2019 Internationale Vrouwendag. Openingsgedicht om 12.45 uur in Wijkcentrum De Sterrentuin, Neptunusstraat 51.

Bewerking van de inhoudsopgave
van het boek 'Gewone Vrouwen'
door Erna Schroder; uitgegeven
door Nederlandse Auteurs (2012)

Poeziëdag

een tas vol bonbons
van die stralende witte Belgische
bonbons met witte vulling
in de zijkant van mijn fietstas
een fles advocaat
van die zachte gele druipende
- moet niet te dun zijn -
suiker met eieren en brandewijn
in de andere zijkant van de fietstas
een grote bus slagroom
en dat alles in de palm van mijn hand

daar hoef ik niet jarig voor te zijn


6e poëziedag 2019

Dilemma

om 16 uur presenteert R. zijn boek
om 16 uur opent P. zijn tentoonstelling
en viert zijn 75e verjaardag
ik ben door beiden uitgenodigd

locaties liggen op loopafstand van elkaar
hoe te kiezen
eerst naar R. of eerst naar P.
ik leg feiten op de weegschaal

de stand blijft gelijk
hoe kies je uit twee eersten de beste
hoe de beste het eerst
hoe als je de beste weglaat

de hele week gonst het in mijn hoofd
een theekopje valt omver
koffie wordt zwaar gedronken
eindelijk is het vrijdagmiddag

ik ga blindelings op weg

Workshop poëzie

Gisteren - start van de Nationale Poezieweek - gaf ik een workshop poëzie bij Atelierz in Hengelo, een dagactiviteitencentrum van Aveleijn. We waren met vijf deelnemers. Ze schreven 4-regels gedichten in opdracht.
Daniel Charles Oostdam kon niet stoppen met gedichten schrijven. Vanmiddag kwam hij aan mijn voordeur en las onderstaand gedicht voor:

vandaag was ik boos
er ging iets in de mist
wat is er loos
opgelost voordat ik het wist

Tweede dag poezieweek 1-2-19

misschien

slaapt ze in bomen
sluipt door straten
duikt op in huizen
reist met de trein
rust onder bruggen
zoekt ruimte
wil wereldwijd wonen
wil zijn
als de dageraad

31 januari 2019

Vandaag - donderdag 31-1-2019 start de Poëzieweek.
Het thema is VRIJHEID

31 januari 2019

de hele dag geschreven
letters krom gebogen
vergeten te drinken
te eten, te plassen
in de sneeuw gezocht
waar o waar
ligt zij verborgen
achter de hond misschien
onder de kat van 10
ach
waar heb ik haar toch gezien

****

Gewin